4 tips: Werken met ervaringsdeskundigheid volgens het VN-verdrag Handicap
Mensen met een beperking betrekken bij het ontwikkelen van wetgeving en beleid; hoe doe je dat precies? Voor veel beleidsmakers is dat niet duidelijk. De VN geeft hier wel adviezen over. Deze adviezen staan in het zogenaamd ‘General Comment’. Xan Koster, projectleider VN-verdrag Handicap bij Ieder(in), bestudeerde de General Comment en vat voor beleidsmakers de belangrijkste tips samen.
1. Betrek mensen met een beperking via hun organisaties
De meest voorkomende fout wanneer je mensen met een beperking betrekt, is individuele mensen met een beperking vragen om advies te geven over beleid en wetgeving. Advies geven over beleid en wetgeving is bij uitstek een rol voor belangenbehartigersorganisaties. Zij zijn op de hoogte van de wet- en regelgeving en kennen de vragen, klachten en wensen van hun brede achterban. Van individuele mensen met een beperking mag en kun je dit niet verwachten. Een andere reden om met vertegenwoordigende organisaties te spreken is omdat je wil voorkomen dat individuen dienen om snel even het vinkje te zetten bij het hoofdstuk “ervaringsdeskundigheid geraadpleegd”.
2. Betrek ook individuele mensen met een beperking
Denk niet door tip 1 dat je helemaal geen individuele mensen met een beperking moet betrekken. Het is ook belangrijk om te leren van persoonlijke ervaringen. Die geven je inzicht in hun leven en de drempels waar zij tegenaan lopen. Het zal je ook helpen om in te zien dat mensen met een beperking mensen zijn met ideeën, verlangens en wensen, net zoals jij. Alleen kunnen mensen met een beperking minder goed deelnemen aan de maatschappij dan jij. Dat komt niet alleen door de beperking, maar vooral omdat de maatschappij niet toegankelijk is voor hen. Vergeet ook gehandicapte kinderen niet en mensen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid.
3. Betrek organisaties van mensen met een beperking op tijd en faciliteer ze op de juiste wijze
Wanneer je mensen met een beperking raadpleegt, doe dat dan aan het begin van het proces. Maak geen plannen om die vervolgens voor te leggen, maar maak de plannen samen. Zorg vervolgens dat alle informatie goed toegankelijk is. Denk aan digitale toegankelijkheid, informatie in eenvoudige taal, gebarentolken, schrijftolken en teksten in braille. Zorg ook voor ondersteuning zoals vergaderassistentie of coaches voor mensen met een verstandelijke beperking of een psychosociale handicap. Ten slotte is het belangrijk om te erkennen dat advies van mensen met een beperking volwaardig advies is: stel er dus een fatsoenlijke beloning tegenover.
4. Wees voorzichtig wanneer je organisaties betrekt vóór mensen met een beperking
In tip 1 adviseerden we je om mensen met een beperking te betrekken via organisaties van mensen met een beperking. Maar het general comment adviseert om voorzichtig te zijn met organisaties vóór mensen met een beperking. Denk daarbij bijvoorbeeld aan goededoelenorganisaties, of organisaties gerund door familieleden van mensen met een beperking. In het geval van goededoelenorganisaties spelen de (financiële) belangen van de organisatie ook een belangrijke rol. Dat kan ten koste gaan van de belangen van mensen met een beperking, aldus het general comment.
Organisaties van familieleden spreken vaak namens de persoon met een beperking, maar geven de gehandicapte mensen zelf niet het woord. In het general comment staat dat verwanten wel gehoord moeten worden, maar benadrukt dat de organisaties moeten spreken op verzoek van mensen met een beperking. Het doel van dergelijke organisaties moet zijn om personen met een beperking te helpen een stem te hebben en hun leven volledig in eigen hand te nemen.
Voor meer informatie en tips kun je ook zelf het general comment raadplegen. Dennis R. Meijer maakte een onofficiële vertaling. De onofficiële vertaling van het General Comment vind je hier.