Margriet van Kampenhout is trainer en organisatieadviseur maar doet het met haar 67 jaar inmiddels wat rustiger aan. Ze besteedt haar tijd nog wel altijd graag aan het breken van een lans voor de belangen van mensen met handicap. Zo volgt ze als ervaringsdeskundige – Margriet heeft korte armen waardoor ze niet een glas naar haar mond kan brengen – het zogenaamde ‘rietjesdossier’ op de voet. “De EU heeft niet iedereen gezien bij het opstellen van het verbod op plastic rietjes. Het is een perfecte kwestie voor Niets Over Ons Zonder Ons.”
“Eigenlijk speelt marktwerking ons parten,” stelt Margriet. “Het is voor fabrikanten met alle nieuwe regels simpelweg niet meer rendabel om buigzame plastic rietjes te produceren. Jammer dat er bij het bedenken van dit verbod niet wat beter naar de markt gekeken is. Als de Europese Unie bij het voorbereiden van het verbod goed en volledig marktonderzoek had gedaan, was de groep mensen zichtbaar geworden die voor hun dagelijks functioneren niet zonder plastic rietjes kan.”
Noodzakelijk gebruiksvoorwerp
Margriet deelde haar verhaal en mening al in verschillende media en zat namens Ieder(In) om tafel met het ministerie van VWS. “Een rietje is meer dan een leuke gadget voor op feestjes en het strand; voor tienduizenden mensen in Nederland is het een noodzakelijk gebruiksvoorwerp. Zoals voor mensen die net als ik een glas of beker niet naar hun mond kunnen brengen doordat ze korte armen hebben. Of bijvoorbeeld voor mensen met een spasme. Zij zijn gebaat bij buigbare rietjes van stevig plastic die niet smelten in koffie of soep en die zo nodig korter geknipt kunnen worden.”
Zelfde status als een leesbril
Op 3 juli ging de wet in werking die wegwerpplastic verbiedt. Een van de producten die daaronder vallen zijn plastic rietjes zonder Europees CE-keurmerk – al kreeg de Inspectie de opdracht om niet te handhaven op het rietjesverbod. Het Ministerie heeft het onderwerp voor mensen met een beperking meteen erkend en geprobeerd om met Ieder(in) en mensen die rietjes gebruiken tot een oplossing te komen. Na protest van onder meer Ieder(in) werd besloten dat in Nederland élke winkel ook in de toekomst nog plastic rietjes mag verkopen, mits die een Europees CE-keurmerk hebben. Buigbare plastic rietjes hebben daarmee dezelfde status gekregen als een leesbril. “Daarmee zijn de problemen helaas niet van de baan,” weet Margriet. “Ik ken op dit moment geen producenten die rietjes met een CE-keurmerk vervaardigen.”
‘Het is ook nóóit goed’
“Natuurlijk: niemand wilde ons een loer draaien met dit verbod,” weet Margriet. “Maar er is ook geen aandacht besteed aan de gevolgen van het verbod voor mensen met een handicap.” Bij het Rietjesdossier heeft het Ministerie nu net wèl moeite gedaan om samen met de doelgroep tot een oplossing te komen – die er helaas niet kwam. Maar meestal loopt het maken van beleid langs vier bekende stappen, weet Margriet. “Stap één: het belang van een bepaalde groep wordt niet gezien. Vervolgens wordt het belang gezien maar niet erkend – of ernstiger: gebagatelliseerd. Daarna druppelt de bewustwording langzaam door en worden de plannen aangepast, maar daarbij wordt de doelgroep niet betrokken. Als tenslotte de oplossing niet afdoende blijkt, verzuchten de beleidsmakers dat ‘ze het ook nooit goed doen’ en vragen ze aan de doelgroep hoe het dán had gemoeten. Rijkelijk laat dus.”
NOOZO
“Breng nou die laatste stap naar voren in het hele proces en je bent er!” stelt Margriet. “Bij ieder nieuw commercieel product wordt marktonderzoek gedaan. Als je dat ook doet in het geval van overheidsbeleid, weet ik zeker dat ‘onze groep’ in het oog was gesprongen en dat we waren geraadpleegd.” Het verbod is wat Margriet betreft een ‘prachtige’ casus voor het project Niets Over Ons Zonder Ons – kortweg NOOZO – wat weer een direct voortvloeisel is van het VN Verdrag Handicap. “Een verdrag dat doordrenkt is met de gedachte dat mensenrechten gaan over mensen. En dat je altijd moet beseffen over wie je het precies hebt bij het maken van een beleidsplan. Inclusie wordt vaak gezien als iets waar we naartoe moeten werken, door mensen met een handicap uit te nodigen om mee te doen. Voor mij is inclusie iets anders: het ís er al, want wíj zijn er. Iemand die beleid maakt en zich afvraagt wat de Nederlandse bevolking nodig heeft, zou zich in een ideale wereld dus automatisch ook moeten afvragen wat de groep mensen met een handicap nodig heeft.”
Innovators
Margriet is ervan overtuigd dat het kan: rietjes maken waarmee mensen met een handicap geholpen zijn én die voldoen aan de nieuwe wet- en regelgeving. “Met een stel nieuwsgierige ontwerpers, de juiste kennis van materialen en grondstoffen en het nodige budget moet het lukken. Naar aanleiding van de gesprekken tussen Ieder(in) en de overheid worden ik en andere gebruikers geïnterviewd door twee ontwerpers van een innovatiebedrijf, die in opdracht van Rijkswaterstaat onderzoek doen naar een duurzaam alternatief voor het plastic rietje. Na dat onderzoek willen we samen vervolgstappen zetten.”
Intussen ligt er op Margriets zolder een flinke voorraad rietjes. Ze heeft gehamsterd. Een bevriende designer heeft bovendien een prachtige houten standaard met porseleinen kopje voor haar gemaakt, waarmee ze thee en koffie kan drinken. “Voor mij is dat een hele fijne oplossing. En met mijn voorraad kan ik voorlopig vooruit. Voor veel anderen is de impact groter. Wat moeten zij straks, als ze door hun eigen voorraad heen zijn?”
Niet Over Ons Zonder Ons met deze tips van Margriet:
– Ben je net als Margriet ervaringsdeskundige? Durf de ruimte te pakken om je uitdagingen op de kaart te krijgen.
– Werk je bij de gemeente? Schakel de expertise in van ervaringsdeskundigen bij het maken van plannen.
– Wil je net als Margriet een lans breken voor inclusiviteit? Maak je punt in gesprekken met mensen om je heen en gebruik voorbeelden als het rietjesdossier om het tastbaar te maken.
Tip!
Ken je #TipEenRietje al? Met deze hashtag kun je op Twitter en Facebook tips delen over waar nog rietjes te bestellen zijn. Of zelf zoeken naar adresjes natuurlijk.