Vragen en antwoorden

Gelijke behandeling houdt in dat je niet anders behandeld wordt dan een ander, uitsluitend vanwege je ziekte of beperking, zonder dat daar een goede reden voor is. De vraag is natuurlijk wat een ‘goede reden’ is. In de vragen en antwoorden hieronder geven we antwoord op de meest gestelde vragen rondom gelijke behandeling bij ziekte of beperking. Wat je kunt doen bij ongelijke behandeling zonder goede reden – bij discriminatie dus – dat lees je hier.

Dat staat in verschillende wetten en regelingen.

• In artikel 1 van de Grondwet luidt: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’ Onder ‘op welke grond dan ook’ vallen ook handicap en ziekte. Op dit moment zijn de voorbereidingen voor aanpassing van de grondwet bezig. Als de Eerste Kamer hier voor stemt, dan zullen handicap en seksuele geaardheid toegevoegd worden aan het rijtje van gronden waarop niet gediscrimineerd mag worden.
• De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBh/cz) verbiedt ongelijke behandeling bij werk, dienstverlening, wonen en openbaar vervoer. De wet bepaalt ook (in artikel 2) dat aanbieders van werk, dienstverlening, woonruimte of openbaar vervoer verplicht zijn ‘naar gelang de behoefte doeltreffende aanpassingen te verrichten’. Dit is verplicht, tenzij die aanpassingen een ‘onevenredige belasting’ vormen.
  Daarnaast verbiedt de wet ook intimidatie (in artikel 1a). Dat is gedrag waarmee iemand de ‘waardigheid van een persoon met een handicap of ziekte aantast’ en daarmee zorgt voor een ‘bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving’.
• Het is strafbaar om je in het openbaar, mondeling of schriftelijk opzettelijk beledigend uit te laten over een groep mensen vanwege hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap. Ook het verspreiden van dit soort uitingen of het aanzetten tot dit soort discriminatie is strafbaar. Dat staat in het Wetboek van Strafrecht, artikel 137c – 137f.
• Ook individuele discriminatie (dus niet van groepen mensen, maar van jou als persoon) is strafbaar, maar alleen als het gebeurt ‘in de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf’. Dat staat in het Wetboek van Strafrecht, artikel 429quarter, lid 2.
• Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap bepaalt dat de aangesloten landen (waaronder ook Nederland) verplicht zijn om discriminatie op grond van handicap te verbieden. Ook moeten de landen ervoor zorgen dat mensen met een handicap ‘op voet van gelijkheid effectieve wettelijke bescherming’ krijgen tegen discriminatie.
  Daarnaast verplicht het verdrag de aangesloten landen om ‘passende maatregelen’ te nemen, zodat er ‘redelijke aanpassingen’ beschikbaar zijn die het mogelijk maken om ‘volledig en daadwerkelijk’ mee te doen in de samenleving.

In de WGBh/CZ (artikel 2) staat dat aanbieders van werk, woonruimte, openbaar vervoer en andere diensten (zoals winkels, horeca of openbare voorzieningen) effectieve aanpassingen moeten doen, zodat mensen met een handicap of ziekte van hun diensten gebruik kunnen maken. Alleen als die aanpassingen een ‘onevenredige belasting’ vormen, hoeven ze dat niet te doen. Ze moeten zelf aantonen dat hier inderdaad sprake van is. Dat blijkt uit artikel 10 van de wet. Daar staat dat de bewijslast bij hen ligt en niet bij jou. Het gevolg is dat werkgevers en aanbieders van diensten altijd eerst grondig moeten onderzoeken welke aanpassingen er mogelijk zijn, hoe die gerealiseerd kunnen worden en wat dat gaat kosten. Pas als uit dat onderzoek duidelijk blijkt dat de aanpassingen niet haalbaar zijn, mogen ze die achterwege laten.

Er zijn geen harde normen wat een ‘onevenredige belasting’ is. Wat gemakkelijk kan en weinig kost, is in ieder geval geen onevenredige belasting. Wat heel lastig is en zo duur dat de aanbieder er door failliet gaat is dat wel. Ook een aanpassing die gevaar oplevert voor andere mensen, is ‘onredelijk belastend’. Over alles wat daar tussenin ligt, kun je dus met elkaar in gesprek. Kom je er niet uit, dan kan uiteindelijk zelfs de rechter zich erover uitspreken.